फिदिम । पञ्चायती शासनको स्थापित हुँदै गर्दा आङबुङ (अमरपुर) गाउँ पञ्चायत भित्र दरबार जस्तै घर बनाएको भनेर जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा उजुरी प¥यो । दरबारमा बस्ने अनुमति राजाहरुलाई मात्रै थियो ।
तर आङबुङ गाउँ पञ्चायतमा अमृतबहादुर न्यौपाने खत्रीले फौज्दार पाटी नजिकै ५२ वटा झ्याल र ढोका भएको घर बनाई राजाकै शैलीको जीवन विताउने खोजेको भनेर प्रशासनमा उजुरी प¥यो । घटना थियो वि.सं. २०२२ सालको ।
उजुरीपछि खत्रीलाई फिदिम झिकाइयो । अमृतबहादुरका छोरा हरिकेशर न्यौपाने सम्झनुहुन्छ, “बुवाले प्रशासनमा गएर सो सङ्ख्यामा झ्याल र ढोका छैनन् भन्ने विन्ति प्रशासनलाई विसाउनु भएछ ।” ५२ झ्याल ढोके घर बनाएर अमृतबहादुर राजा भन्दा ठूलो भयो भन्ने विपक्षीको आरोप थियो ।
“मेरा शत्रुहरुले भ्रम फैलाएका हुन् । मलाई झुट्टा आरोप लगाइएको हो । जाँचबुझ गरी पाउँ” भनि बुवाले निवेदन पनि दिनुभएछ”, हरिकेशरले भन्नुभयो । तत्कालीन प्रशासनले सो घरमा ५२ वटा झ्याल ढोका भए नभएको बुझ्न प्रहरीलाई पठायो । “घरमा ५१ वटा मात्रै झ्याल र ढोका भएकाले प्रशासनले कुनै कारबाही नगरेको हामीलाई बुवाले सुनाउनु हुन्थ्यो”, उहाँले भन्नुभयो ।
राणाकालमा फौज्दारको मान पदवी पाएका रञ्जितसिंह खत्री न्यौपानेका साइला छोराका छोरा अमृतबहादुरले आफ्नो बसोबासका लागि उक्त घर बनाउनुभएको थियो । पाँचथरको हिलिहाङ गाउँपालिका वडा नं. २ अमरपुरको फौज्दार चोकमा रहेको ४ तले घर निर्माण हुनासाथ निर्माणकर्ता अमृतबहादुर न्यौपाने खत्रीलाई समस्या परेको थियो ।
केही वर्ष खाली रहेपनि अहिले अमृतबहादुरकै शाखासन्तान बसोबास गर्दै आएको यो घर अहिले भने यहाँ पुग्नेहरुको आकर्षणको विषय बनेको छ । उक्त घरमा हरिकेशरका भाइको परिवारको बसोबास गर्दै आएको छ ।
“अहिले टाढा टाढाबाट आउने मानिसहरुले यो घर किन र कसरी बनाइयो भनेर सोध्ने गर्नुहुन्छ । हामीले बुझाउँदै पनि आएका छौं”, अमृतबहादुरका माइला छोरा हरिकेशरले भन्नुभयो । घर निर्माणकर्ता अमृतबहादुरको वि.सं. २०२८ साल जेठमा ६५ वर्षको उमेरमा निधन भएको थियो ।
ढुङ्गा, माटो र काठले बनेको, वरिपरी झ्याल र ढोकाले सजाइएको, झिंगटीको छानो लगाइएको यो घर निकै आकर्षक समेत देखिन्छ । गाउँमा हुनेखाने मानिने अमृतबहादुरले बनाएको यो घर पाँचथर–ताप्लेजुङ गर्ने बटुवाहरुको बास बस्ने, खाना खाने स्थान पनि थियो । अहिले बटुवा नभएपनि यो घर हेर्न, बुझ्न र तस्वीर खिच्नेहरुको उपस्थिति बढ्न थालेको छ ।
“यो घर यसरी चासोको विषय बन्ला भन्ने लागेको थिएन्”, हरिकेशरले भन्नुभयो, “हाम्रा बुवाले यो घर आफू वस्नका लागि मात्रै बनाउनुभएको थियो । अरु कुनै प्रयोजन थिएन ।” वरिपरी खेतवारी, घरमाथि नजिकै बर पिपलको चौतारी । अहिले घरसँगै मन्दिर बनेको छ भने बाह्रै महिना दुई जोर धारा घरअघि झरिरहेका छन् ।
प्रकृतिको देन र परम्परागत सभ्यताको झल्को दिने घरको मौलिकताको जगेर्नाको विषय भने चिन्ताको विषय बनेको हरिकेशरको भनाई छ । “अव झिंगटी लगाउन समस्या होला किन भन्ने लागेको छ”, उहाँले भन्नुभयो, “सकेसम्म पुरानै संरचनामा राख्ने उद्देश्य लिएका छौं ।”
प्रतिक्रिया