युवा छैनन्, गाउँ सुनसान छ

पाँचथर जिल्ला सदरमुकाम फिदिमदेखि पूर्वी क्षेत्रएउटा गाउँ आउँछ, जुन हो याङनाम हाल फालेलुङ गाउँपालिका र फिदिम नगरपालिकामा विभाजित छन् साविकका वडाहरु । फालेलुङ गाउँपालिको वडा नम्वर ८ को लिगिम्बा बस्ती हिजोआज सुनसान छ । एक समय निकै लोकप्रिय भएको गाउँमा आजकल बालसखाहरु कोहि छैनन् भेटिदैनन् । यो मेरो गाउँमा अहिले युवा पुस्ता औंलामा गनिने संख्यामा मात्रै छन् ।

थोरै संख्याका युवाहरु देशको कर्मचारीमध्येमा पर्दछन् जो गाउँ भन्दा बाहिर रहेर आफ्नो कार्य सम्पादन गरिरहेछन् । बाँकी युवाहरुलाई कोरियाको लहरले अछुतो राख्न सकेको छैन् । अझ भनौं, कोरिया जानको लागि होडबाजी जस्तै देखिन थालेको छ ।

प्रत्येक घर–घरमा प्रायः बृद्ध–बृद्धाहरु मात्र भेटिन्छन् । अनि केही बालबालिका । साँच्चै एक्लिएको महशुस हुन्छ । युवाहरु गाउँघरमा नभेटिनुका धेरै कारण छन् । युवा जमात गाउँमा नभेटिनुका पहिलो प्रमुख कारण हो वैदेशिक रोजगारी । गाउँमा कुनै रोजगार छैन । अनि बेरोजगारीले रन्थनिएर धेरै सखाहरु परदेश गएका छन् । उनीहरु(साथीहरु) आफ्ना परिवारको जिविका पार्जनका लागि विदेशी भुमिमा संघर्ष गरिरहेका छन् । थोरै संख्याका युवाहरु देशको कर्मचारीमध्येमा पर्दछन् जो गाउँ भन्दा बाहिर रहेर आफ्नो कार्य सम्पादन गरिरहेछन् । बाँकी युवाहरुलाई कोरियाको लहरले अछुतो राख्न सकेको छैन् । अझ भनौं, कोरिया जानको लागि होडबाजी जस्तै देखिन थालेको छ । अलिअलि युवाहरु भाषा पढ्न सदरमुकाम तथा जिल्ला बाहिर छन् । रोजगारी नपाउनु हाम्रो पिडा नै हो भन्ने यस बाट पनि प्रष्ट हुन्छ ।

अब अर्को विषय झन टिठ लाग्दो छ । युवा साथिहरु विदेश त गएका छन् । कमाउदै पनि छन् । युवा केटाहरु विदेशमा छन् आफ्नी श्रीमती र बच्चालाई सदरमुकाम तथा जिल्ला बाहिर राखेका छन् । मतलव, सबैलाई आफ्ना सन्तानको राम्रो शिक्षा, दिक्षा तथा पालन पोषण गर्ने इच्छा हुन्छ । गाउँमा भनेजस्तो हुँदैन बुहारी जमात पनि नानीको पालन पोषण भन्दै ठाउँ(सहर)नै रोज्छन् । यो बाध्यता हो भन्दा फरक नपर्ला । खैर, गाउँ हिजोआज यी र यस्तै यस्तै कारणले एक्लिएकोझै भएको छ मेरो गाउँ लिगिम्बा ।

म कहिलेकाही गाउँ जान्छु । गाउँमा बुढेसकाल लागेका आमा–बुवा बाहेकका युवा कमै भेटिन्छन् । घर एक्लो छ, जग्गा जमिन बाँझो छन् । धान रोपिने खेतहरु अलैंची र अमिसोले भरिभराउ छन् । बारीहरु जंगलिएर घर नजिकै आइसके । अलैंचीको मौसम छ, खेताला नपाएर कतिले त्यतिकै छोडेर सहर छिरे । सहर नजिकै भएकाले समय मिलाएर घरायसी कामहरु गर्दैछन् । बिरक्तिँदो छ गाउँ, उराठ छ बस्ती हिजोआज ।

युवाहरु बडो अन्योलमा छन् । गाउँमा बसियो त भविस्य सुनिश्चित नहुने पक्का भयो र भविष्य बनाउन सहरतिर लागियो त गाउँमा घर र बुढाबुढी आमाबुवा मात्रै हुने । हुन त विकास गाउँमा नभएको भने होइन । प्रायः घर–घरमा सडक सञ्जाल पुगेको छ । बिजुली बत्ती पुगेको छ, शिक्षाको लागि नजिकै विद्यालयहरु उच्च तहसम्म उपलब्ध छन् आदि ।

प्राविधिक कारणले गाउँ सुनसान हुनु नौलो कुरा भने पक्कै होइन र रहरले युवा बाहिरिएका पनि होइनन् । सुनौलो भविष्य बनाउने हेतुले सहर छिरेका ती युवा अनि बाध्यात्मक परिस्थितिले परदेशिएका गाउँका युवा अब के गाउँ फर्केलान ? खुब जिज्ञासाको विषय बनेको छ । अबको गाउँको स्थिति के होला ? विकास गर्ने कसले ? पुनः गाउँ फर्क अभियानमा ती युवाहरु सरिक होलान् ? प्रश्न मनमा अनेक छ । युवाहरु बडो अन्योलमा छन् । गाउँमा बसियो त भविस्य सुनिश्चित नहुने पक्का भयो र भविष्य बनाउन सहरतिर लागियो त गाउँमा घर र बुढाबुढी आमाबुवा मात्रै हुने । हुन त विकास गाउँमा नभएको भने होइन । प्रायः घर–घरमा सडक सञ्जाल पुगेको छ । बिजुली बत्ती पुगेको छ, शिक्षाको लागि नजिकै विद्यालयहरु उच्च तहसम्म उपलब्ध छन् आदि । अंग्रजी माध्यमबाट कतिपय विद्यालयहरु संचालित पनि छन् तर पनि गाउँ छोडेर सहर नै छिर्नु पर्ने बाध्यता । कारण, व्यक्तिगत अनेक होलान् तर समग्रमा देखिएको समस्या उहीँ हो, शिक्षाको पवित्र मन्दिर विद्यालयमा समेत राजनीति । अझ सुन्दैछु, यसपटकको एसईई मा त कतिपय विद्यालयले निल खायो रे । ग्रेडिङ प्रणालीमा निल भन्ने त नहोला तर भनिने शैली उहीँ पुरानो । शिक्षकको ध्यान विद्यार्थीको पढाईमा भन्दा बढी आफ्नो पदोन्नतिमा छ अनि होला विद्यार्थीको पढाईमा सुधार ? जसको लागि दिनरात राजनीतिक तालमेलमा व्यस्त । यी यस्ता अनेक समस्याले गर्दा नै हो ,गाउँको विद्यालयमा पढाईमा सुधार नभएको ।

भविष्यप्रती चिन्तित भएर गाउँ छोड्नु पनि स्वभाविक नै मान्छु । यदि यसो नभएको खण्डमा स्थानीय सरकारले युवालाई रोजगारीको सिर्जना गर्नु पर्दछ ।

स्थानीय सरकार निर्वाचित त भयो, र सरकार पनि छ कि जस्तो पनि लाग्छ तर देखिदैन । सरकार साझा हुन्छ र अधिकार पनि समान सबैलाई दिने गर्दछ जुन संविधानमा समेत व्यवस्था गरिएको छ । तर व्यवहारमा त्यो लागू गरिदैन । कार्यकर्ताको नाममा युवाहरुलाई झोला बोकाइन्छ वा अनेक गराइन्छ तर भविष्यका सपनाहरु त्यही बिलिन भएर जान्छन् । बन्दुकको गोली निलेका युवाहरु खाडिमा भेडा चराउदै गरेको अवस्था छ । यावत् कुराहरुले युवामा फ्रस्ट्रेषन हुनु स्वभाविक पनि हो । भविष्यप्रती चिन्तित भएर गाउँ छोड्नु पनि स्वभाविक नै मान्छु । यदि यसो नभएको खण्डमा स्थानीय सरकारले युवालाई रोजगारीको सिर्जना गर्नु पर्दछ । युवाको सिपलाई यहि गाउँ विकास र निर्माणमा लागु गरिनुपदर्छ । क्षेत्रगत राजनीति होइन, क्षेत्रगत बिकास र समावेशीताको नीति अवलम्बन गर्नुपर्छ । स्थानीय सरकार प्रती डिप्रेस होइन युवा इम्प्रेष्ड हुनुपर्दछ ।