महासय, हिजोको सपना भन्दा अहिले देख्दै गर्नुभएको सपना प्यारो छ है ?

सपनाको सहर काठमाडौँ । म त भन्छु सपना देख्नेहरुको सहर काठमाडौँ । यो सहरमा आराम त कसलाई होला र ? गन्तव्यमा पुग्न हतारिँदै गरेका ति दुइवटा पाइलाहरु जेब्रा क्रसमा भरिएका रंगिन संकेतलाई पार गर्न भ्याइ नभ्याइ छ । अनि ति कंलकी, टेकु, बानेश्वर, सातोबाटो भन्दै जिम्मवारीमा अलिकती मिठास, अनि निकै नै मिठो धुनमा गुञ्जयमान ति सार्वजनिक गाडीको ढोकाका फलाम समाएर कहिले बाहिर त कहिले भित्र गर्नुहुने (सहचालक) उहाँबाट केहि पक्का सिक्न सकिन्छ, आखिर गन्तव्यमा पुग्न समाउने केहि भए पुगिने रैछ त !

आखिर मनलाई चाहिने सन्तुष्टि न हो । मनले त के गलत के सहि ? भनेर विश्लेषण गर्न त के सोच्न पनि अल्छि गर्छ । या भनौँ मनमा आएको प्रश्नको जवाफ र व्यवस्थापनका विद्यार्थीलाई भ्यागुता चिर्न लाउदाँ आउने नतिजा उस्तै हो भन्दा फरक पदैन । सायद यि मेरा जवाफले मेरा मन सन्तुष्टि हुन्थ्यो अनि म चुपचाप आफ्नो गन्तव्य फर्किन्थे ।

मेरो अफिस हो टेकु । म अफिस सकिएर बाहिर निस्किदै थिए, मेरो अगाडि एउटा बस रोकियो (मैले अनुमान लगाउदा त्यो बस तिब्र गतिमा थियो झ्याम्म रोकियो) । त्यो बसको अगाडि पट्टि हेरे बानेश्वर भनेर सेतो पृष्ठभुमिमा कालो अक्षरले लेखिएको देखे । र, म बस पसेँ । सायद ति पहिलो सिटले मलाइ नै कुरिरहेको थियो । एकछिन अलमल परे यो बसमा प्यासेन्जर म मात्र होकि क्या हो भनेर सोच्न नसक्दै टाउको करिब ९० डिग्रीको एंगलमा घुमेको पत्तोनै पाइन । मेरो नजरको कुनै उदेश्य त पक्का थिएन कि कतै या कोहिमा गएर अड्किने, तर नभन्दै म भन्दा पछाडीको सिटमा बस्नुभएका करिब ८ जना प्यासेन्जरमा मेरो नजर अड्कियो । आवश्यक पनि होइन खास अनि अनावश्यक पनि थिएन । कार्टुनमा देखाइन्छ नी ? एउटा व्यक्तिको टाउकोमा प्रश्न चिह्न धेरै राखेको, अनि लाग्न सक्छ त्यो किन राखेको ? यसको जवाफ अहिले नखोजौँ । हो त्यस्तै प्रश्नहरु मेरा नि मष्तिष्कमा भयो, आखिर किन त ? अगाडि सिट खालि हुँदा हुँदै धेरै मान्छे पछि बसे । सायद यो प्रश्न मेरो मनमा आएको भए म आफै जवाफ दिन्थे होला, मेरो भाग्य दह्रो थियो अनि म बस्न पाए । अथवा, म आउछु भनेर नै सबैले सिट छोडिदिए यस्तै यस्तै । आखिर मनलाई चाहिने सन्तुष्टि न हो । मनले त के गलत के सहि ? भनेर विश्लेषण गर्न त के सोच्न पनि अल्छि गर्छ । या भनौँ मनमा आएको प्रश्नको जवाफ र व्यवस्थापनका विद्यार्थीलाई भ्यागुता चिर्न लाउदाँ आउने नतिजा उस्तै हो भन्दा फरक पदैन । सायद यि मेरा जवाफले मेरा मन सन्तुष्टि हुन्थ्यो अनि म चुपचाप आफ्नो गन्तव्य फर्किन्थे । तर प्रश्न मष्तिष्कमा थियो । प्रश्न सँगै लिएर अनेकौँ जवाफहरु प्रश्नसँग मिलाउँदै, हलचल नगरी बसिरहे । बस गन्तव्य तर्फ बढ्दै थियो । हरेकको गन्तव्य त फरक हुन्छ । जब जब बस रोकिन्थ्यो गन्तव्य पुगेकाहरु अगाडि आउँनुहुन्थ्यो, उम अब मेरा प्रश्नको जवाफहरुका ‘क्ल्यू’ पाउन थाले । यात्राको सुरुवातमा पछाडी नै भइनेरहेछ तर गन्तव्य पुग्न लागेसी मान्छे अगाडि सर्नुपर्ने रहेछ । अहो, जिन्दगी बुझ्न त एउटा सार्वजनिक बस चढे पनि पुग्ने रहेछ त । झसंग् सम्झे गाउँमा ठुला मानिएका एकजना अंकलले भन्ने गर्नुहुन्थ्यो नानी काठमाडौँ नगइ जिवन बुझिदैन अनि सफल भइदैन है ।

–ए अ जिवन बुझ्न काठमाडौ जानै पर्ने अचम्म । जिन्दगीको बारे पढाउने ठाउँ हुन्छ काठमाडौँमा अंकल ?
–लाटी बुज्दिनस् चुप लागेर १२ पढिसक अनि बिस्तारै थाहा पाउँछस् ।
–म नि जिन्दगी बुझ्न काठमाडौँ जानुपर्यो अंकल तर पैसा बेगर त कसरी पो काठमाडौ जानु ? होइन हौँ अंकल जिन्दगी बुझ्न चाँही पोइसा चाहिने कि पैसा भएपछि जिन्दगी बुझिने हौँ ?
–लु जेठी म सँग धेरै नबोल जिन्दगी बुझ्न थालिसकिस् त अब के चाहियो मलाई ।
–हस् अंकल तर अब एकचोटि चाँही बोल्छु ल ।
–भन् ।
–कसरी जिन्दगी बुझ्न थाले हौँ ? ठाउँको ठाउँ ।
–यहाँ सुन जिन्दगी जिउन त पैसा चाहिन्छ हो ? यो त सामान्य सबैले बुझेको कुरा हो तर हेर जिन्दगी बुझ्न नि पैसा चाहिने रहेछ, थाहा पाइस् नि ?
– हस् म गए हौ अंकल ।

ल बस त गन्तव्यमा पुगिसकेछ । २० रुपैयाँ दिए र म गन्तव्य तर्फ हानिए । काठामाडौँ सपना देख्नेको सहर अनि सपना हराएको मान्छेको पनि सहर र सपनामा अल्मिलिएकाको पनि सहर । हो साच्चै काठमाडौँको गल्लि गल्लिमा साहित्य फुर्छ, यहाँको व्यस्तताले साहित्य फुराउँछ, मानिसहरुको अमानविय व्यवहारको विच फुरेका साहित्यलाई मानवता भएका ति १ जना मानिस प्रति फुरेका शब्दहरुले साहित्यमा झन् पृष्ठपोषण गर्छ । भोलिपल्ट नयाँ बानेश्वरको नजिक एकजना आदरणीय व्यक्ति सँग भेट्नु थियो । हिनेर पनि जान सकिने रहेछ । सपनाको सहरमा त पाइला पिच्छे पैसा छोडिन्छ । ह्या आज हिनेर जान्छु । पाइला पिच्छे पैसाको साट्टो सपनाका टुक्रा छोडेर जान्छु भन्दै हिँडे । अलि अगाडि संसद भवन नजिकै पुगेपछि बाटोमा अलमलिए । नजिकै एकजना दाजु जस्तो देखिने, हेर्दा निकै नै सोचमग्न देखिनुभएको, कपडा पसल भएको दाजुलाई सोधे यो मन्डला थ्रिएटर जाने बाटो कहाँ हो ? म अलमल परे । त्यो दाजुले त यस्तो जवाफ दिनुभयो कि, लाग्छ मैले उहाँको ऋण खाइदिएको छु । त्या बोर्ड हेर्दै गए भइहाल्यो नि रे । फेरी झस्ङ्ग याद आयो , हुनत् सपनाको सहरमा बेला बेला झसङ्ग याद आउनु विकल्पहिन कुरा नै हो । जब घरबाट सहरका लागी हानिँनदै थिए, आमाले भन्दै हुनुहुन्थ्यो, “बोल्नेको पिठो नि बिक्छ नबोल्नेका चामल पनि बिक्दैन” । खोइ सपनाको सहरमा त बोल्न त बोलेकै हो तर चामल पनि बिकेन । अरु त केहि भन्न मन लागेन तर उहाँलाई यो दुई लाइन चाँही नभनी मानवता हराएको सहरलाई टेवा पुग्ने महसुस गरे ।

दाजु, एकदिन मेरो गाउँ आउनु है ।
बिना पैसा बुनेका कपडा लाउनु है ।
डलर नि चाँहिदैन नोट पनि चाँहिदैन
लोकल कुखुरा सँगै घिउ दुध पिउनु है

बस घचक्क रोकिँदा दिदिको शरिर हुत्तिएको देखिरहेको छु । के नै गर्न सक्छु र ? चुपचाप मन अमिलो पार्दै बस्नुको विकल्प पनि त थिएन । केहि समय पछि उहाँको छेउमा सिटमा बसिरहनुभएको पुरुष जुरुक्क उठ्नुभएको देखे, र उहाँ दिदिलाई खोइ हजुर यता बस्नु भनेर सिटमा बसाउनुभयो ।

जसो तसो बोर्ड हेर्दै पुगे गन्तव्यमा र फर्कन चाँही गाडी चढ्न पर्यो जस्तो लाग्यो फेरी बस चढे । मैले त सिटमा नै बस्न पाए । अलिक अगाडि पुग्दै थियो बस घचक्क रोकियो । एक, दुइ तिन भन्दै गन्दै थिए पछि त ७ जना जति भित्र छिर्नुभयो । अब बसमा बस्ने ठाउँ थिएन । एक महिला सिट नपाएर गाडिको माथि रहेको फलाममा समाएर उभिनुभयो । मेरो नजर त्यहाँ बाट हटेन । बसको रफ्तार बढ्दा उहाँ दिदीको शरिर असन्तुलन भएको देखिरहेको छु । बस घचक्क रोकिँदा दिदिको शरिर हुत्तिएको देखिरहेको छु । के नै गर्न सक्छु र ? चुपचाप मन अमिलो पार्दै बस्नुको विकल्प पनि त थिएन । केहि समय पछि उहाँको छेउमा सिटमा बसिरहनुभएको पुरुष जुरुक्क उठ्नुभएको देखे, र उहाँ दिदिलाई खोइ हजुर यता बस्नु भनेर सिटमा बसाउनुभयो । अनि महसुस भयो कि मान्छे स्वार्थी भए, हुनेवाला छन् तर एक्लो महसुस हुने यो सहरमा मानवता खोज्न सार्वजनिक बस चढे थोरबहुत पाउन सकिने रहेछ भनेर त्यो यात्राको निष्कर्ष निकाले । यस्ता दृश्यले त साच्चै भावविहोल बनाउँछ नि । चाबेल नजिकै सडकको गल्लिमा छटपट्टाइ रहनुभएका हजुरबा अनि छेउमा उभिएर प्रहरी लाइ फोन गर्दिनुहोस् न भनिरहेको दृश्य यि आँखाले देखेका छन् । समाउन खोज्दै गर्दा अदृश्य स्थानबाट स्पष्ट आवाज सुन्दै थिए । “भरै केहि भइहाल्यो भने परिन्छ बैनि छुनु हुदैन” थैट कस्तो प्रकारको समाज अनि समुदायले निर्माण गरेको सहर हौँ ? मान्छे छट्पटाइ रहनुभएको छ, ति निजी कारहरुको रफ्तार सोच्न सक्ने अवस्थामा छैन । न त पैदल यात्रिको नजरनै जान्छ ।

नबुझेको कुरा गाउँमा त वारी बाट बोलाएको पारी सुनिन्छ । ओल्लो गाउँको पिडा पल्लो गाउँबाट देखिन्छ । तर सपनाको सहरमा त मानवता नामको कान त पुरै ठप्प हुने रहेछ । अनि मानवता नामको आँखामा त मोतिबिन्दुनै लागेको हुने रहेछ । अनि आफुलाई प्रश्न गरे कि यि सब उनिहरुको बाध्यता कि बेवास्ता ? के म मा पनि कुनै समय यस्तै हतार त हुने होइन भन्दै प्रश्न गरे ? बिस्तारै उज्यालो भएको प्रमाण कुखुराका भाले बासे पछि थाहा हुने गाउँबाट आफ्नो उदेश्यमा हानिन्दै गर्नुभएका युवाहरुको आवाजबाट जब ३ बजेको समय पत्ता लगाउन थाले । अनि बिस्तारै बिहानै ठेलामा फलफुल बोकेर गुजारा चलाउन भौतारी रहेको दृश्य देखे अनि महसुस सजिलै गर्न सकिने रहेछ कि कतिको बाध्यता रहेछ त कति चाँही बेवास्ता पनि ।

हो त्यसैले सपनाका सहरमा मानवता हराएको भन्दा हराइएको छ । पक्का कुनै दिन हराइएको मानवता फर्केर आउनेछ । यहाँ त आँखा चिम्लेर भन्दा आँखा खोलेर सपना देख्नुपर्छ ।

यो सहरका सबैमा मानवता नभएको त पक्का होइन तर सपना, जिम्मेवारीले टेकेको मस्तिष्क र गाउँमा हुनुभएका बुढा बा, आमालाई सम्झिरहेको त्यो भारी मनले कसरी हजुर सँग नरम स्वरले बोल्न सकोस् । अनि असल साथी बन्न सकोस् । बा को बैंकमा भएको ऋण तिर्न अनि आमाको कानमा भएको गहना बेचेर सहर छिरेका ति सन्तान जसलाई आमाको कानभरी गहना किन्दिन भन्दै अत्तालिरहेको ति पाइलाले हजुरको कुरा सुन्न कसरि सकोस ? उसलाई हतार छ , सायद कति चोटि बाटो छोडएको होला, कति चोटि बाटो बिराएको होला, अब फेरी अनावश्यक कुरा सुनेर/सुनाएर बस्दा उनले गरेको गल्तिले गिज्याउँदैन ? आत्मसम्मानले प्रश्न गदैन ? हो त्यसैले सपनाका सहरमा मानवता हराएको भन्दा हराइएको छ । पक्का कुनै दिन हराइएको मानवता फर्केर आउनेछ । यहाँ त आँखा चिम्लेर भन्दा आँखा खोलेर सपना देख्नुपर्छ । आँखा चिम्लेर सपना देख्न थाले घामका नजर हजुरको कोठामा छिर्नेछ, नसालु ति किरणले गिज्जयाउने छ । अनि प्रश्न गर्ने छ, महासय, हजुरले देख्नुभएको हिजोको सपना भन्दा अहिले देख्दै गर्नुभएको सपना प्यारो छ है ?