विदाइमा नहल्लिएका हात

किरण पौड्याल

जीवन एउटै रेखामा बग्दैन । कहिले दुःख, कहिले सुख । कहिले अटास् लाग्दो हाँसो, कहिले हृदयविदारक रोदन । स्वभावैले मानिसले निमेश भरमै आवेग परिवर्तन गर्न सक्छ । हरेक व्यक्तिमा काल्पनिक मन हुन्छ । जसको बनावट पनि काल्पनिक ।
आज त्यही मनको कुरा गर्दैछु । जुन मन हिजो झै छैन आज । हिजो प्रतीक्षामा घण्टौ मूर्ति झै बन्ने त्यो मन आज जम्काभेटमा बोल्ने फुर्सद पाइरहेको छैन । नजिकिन बाहना चाहिने उसलाई आज मौन बस्न कारण खोज्नु परेको छ । हिजो सिधै चिनापर्चीको हत्ते हाल्ने उसले, आज चिनाउन अनेक नाता लगाउँदैछ ।

कहिलेकाहीँ लाग्छ, समय बलबान् छ । जुन समयमा जे आवश्यक छ, त्यही बनिदिनु पर्छ । कहिले कृष्ण बनेर गोपीनी नचाने त कहिले राम बनेर सीता बचाउने । यति मात्र कहाँ हो र । सायद मानिसमा यी सबै गुण हुन्छन् । मतलब, सबैमा कृष्णको गुण हुन्छ , अनि रामको पनि । तर, विचार फरक । किमार्थ फरक । निश्चित स्वार्थमा परेपछि दौतरी, साथी, सन्तान, इस्ट र परिवार विर्सिन्छ । जसरी, कौरवले पाण्डब भुले ।
अनि विभिषणले रावण भुले । एउटै कोखका सुग्रीव र वाली । एउटा भगवान्को मित हुन पुग्यो भने अर्को मारिन पुग्यो । यसको मतलब, समय बलवान् छ । समयभन्दा अघि र भाग्यभन्दा धेरै पाउन गाह्रो छ । समयसँग समानान्तर गतिमा दुर्गुनुछ । यसको मतलब सबै कुरा बुझ्न सम्भव छैन । बुझ्न खोजे समय पनि छैन । कुनै बेला हेरिरहुँ लाग्ने अनुहार, आज रतिभर देख्न मन छैन । अनुहार हेर्न घण्टौ हिडेको हिजोको समय आज अनुहार भुल्न घण्टौ हिड्नु पर्छ ।

यो सव मनको कुरा होइन र । हामी बीचको आकर्षण होइन र ? भनिन्छ नि, जो सँग जे छ, त्यही देखाउँछ । कसैले घृणाको स्वरले हेर्छन् ।

आफूलाई श्रीखण्डी बनाएर कसले अर्जुनदृष्टि राख्दैछ बुझ्नु आवश्यक हुन्छ । भगवान् कृष्णले १६ हजार एक सय आठ जनासँग विवाह गरे । कारण , उनी कोहीलाई मन पराउँथे । ती थिइन्, राधा वा राधिका । राधा पाउन अनेकन प्रयास गरे, उनले सकेनन् । उनी राधाका जस्ता गुण भएका जोकोहीलाई भित्र्याउन थाले ।

कृष्ण हाम्रा भाषामा भगवान् थिए तर उनले पनि चाहेको भएन । उनले राधासँग विवाह गर्न पाएका भए १६ हजारभन्दा बढी भित्र्याउनु पर्थेन । यो भाग्यको फल हो । जुन आवश्यकताभन्दा बढी पाइदैन । अनि अर्को कुरा । भगवान् विष्णुका एक अवतार मानिने राम भगवान्ले श्रीमती हरण भएपछि अनेक दुःख पाए । जंगल, जंगल डुलि हिडे । बाँदरसँग मित लगाए । हनुमानलाई साथी बनाए ।

अन्त्यमा, लंकाका वलवान् राजा रावण मारि छाडे । यो चानचुने कुरा थिएन । रावण मर्नु थियो र रामले मार्नु थियो, अनौठो थिएन ।तर मुख्य कुरा के रह्यो भने रामले सीता फिर्ता ल्याएपछि पनि सीताको परीक्षा लिए । त्यो पनि अग्नीपरीक्षा । रामले रावणसँग लडाइ गर्नु एउटा कुरा भयो तर सीताको स्त्रीत्वमाथि शंका गर्नु कहाँ सम्मको कुरा थियो । स्वयम् भगवान् त यसबारे परीक्षा लिन्छन् भने हामी त के हौ र । जसले जे गरेपनि यो कुरा विश्वासको हो । विश्वास जहिले सम्म टिक्छ । तहीले सम्म सम्बन्ध रहन्छ । जुन मान्छे हिजो चौतारामा प्रतीक्षामा हुन्थ्यो । आज चौतारा नै उसको प्रतीक्षामा छ । जुन दिनसम्मको उसको विश्वास थियो । उ प्रतीक्षाका लागि चौतारो धायो । अनि विश्वासमा खडेरी ठान्यो अनि अर्कै चौतारो धायो । केवल चौताराको पनि खडेरी नभएकाले उ हरेक ठाउँमा धाउँदैछ ।

आज, उ अन्तिम पटक चौतारामा आयो । अनेक कर र बाध्यताले चौतारामा आयो । विगतका उत्साह र हाँसो विर्सिएर चौतारामा आयो । यस्तो लाग्थ्यो, उसले हाँस्न विर्सिएको छ, उत्साह पैचो दिइसक्यो । उ अनेक प्रयासको टेको लगाएर चौतारो पुगेको थियो । उ पुग्नका लागि थिएन, पुगिदिनका लागि चौतारो पुगेको थियो । विगतमा चौतारो संसार ठान्ने उ चौताराको च उच्चारण गर्दैनथ्यो ।

कवेल उसमा घमण्ड र रिस बाँकी थियो । उ चौतारामा आयो । तर, निर्धारित समयभन्दा धेरै ढिला आयो । फिक्का आयो । विगतका जस्ता गफ, सामिप्यता उसमा केही थिएन । उसलाई विगत सम्झाउनु र उसले सम्झनु मुर्खता थियो । उ आयो, अनि यसरी वकपत्र उच्चारण गर्यो कि उसले चौतारो धाउनु महापाप ठान्यो ।

अनि चौतारामा भेटेको मान्छे उ फर्किनभन्दा पहिले एक पल्ट टाढा हेर्यो । धेरै टाढा हेर्यो । उसको मन रोएको थियो । बाहिरी आवेगले दुर्वासा बनेपनि भित्री मन पग्लिएको थियो । तर, कठैवरा । उ न हुन्छ, नभन्न सक्थ्यो, न हुन्दैन । यो समयमा काली गड्गडाएझै स्वर निकालेर रुन चाहन्थ्यो तर रतिभर सम्भव थिए । उ आफूलाई वलवान् देखाउन खोज्थ्यो तर असमर्थ सावित हुँदैथ्यो । अन्त्यमा, उ उठ्यो अनि गन्तब्यतिर लाग्यो ।
सधैभन्दा भिन्न तवरले गन्तब्यतिर लाग्यो । उ पछाडि फर्कन चाहन्थ्यो तर उसमा अनेक सीमा रेखा कोरिएका थिए । उ नाघ्न सक्दैन । यही कारण उ निःशब्द भएर बाटो लाग्यो । उसले सदाझै विदाइका हात हल्लाएन, मुन्टो बंग्याएन, अनि कुनै खुसी छाडेन । उ भित्रभित्रै गलिसेकेको थियो । उ अनेक बाहिरी हृदयले अनेक खोट लगाइरहेको थियो तर त्यो कस्मेटिक चित्रित थियो । उसले हात नहल्लाउनुमा दुई कारण थिए । उ यतिबेला हाँस्न पनि सकेको थिए र रुन पनि ।
उ विदा मागेर सानो हुन चाहदैनथ्यो तर सदाका लागि जान चाहदैनथ्यो । उ मनबाट विदा नमाग्न खोज्थ्यो तर समयले विदा मगाइरहेको थियो । उसको नहल्लिएको हात र नमागेको विदाले यसपछि अनेक प्रश्न उब्जायो अनि उब्जाइरहयो । उसको मन यसरी भक्कानियो कि आफ्नो सत्यता लुकाउन अनेक गल्ती बोल्दै थियो । तर, त्यो पनि फिक्का थियो । उ वर्तमानमा घटेको त्यो घटनाभन्दा पनि विगतसँग रिसाएको थियो । त्यही कारण विदा माग्न सक्दैनथ्यो । उ विदा माग्नुअघि अनेक गाली गर्दैथ्यो तर अविश्वसनीय र काल्पनिक ठहरिदैथ्यो । यही कारण उ विदा माग्न सक्दैनथ्यो । किनकि उ टाढिन चाहदैनथ्यो र नजिकिन सक्दैनथ्यो ।